|
a piacere |
wł. piacere - podobać się |
dowolnie, wg upodobania, pozwala na stosowanie swobodnych odchyleń
od oznaczonego tempa |
|
|
a tempo |
łac. tempus - czas |
do tempa, oznacza powrót do poprzednio oznaczonego w utworze
tempa, po jego chwilowej zmianie |
|
|
accelerando |
wł. accelerare - przyspieszyć |
przyspieszając, oznacza stopniowe przyspieszanie tempa utworu |
|
|
accentato |
wł. accento - akcent |
zaznaczając, akcentując, z naciskiem |
|
|
ad libitum |
łac. - swobodnie |
dowolnie, jak się podoba, pozwala na swobodę wykonania |
|
|
adagio |
wł. - powoli |
wolno, powoli, okerślenie powolnego tempa (metronom 66 - 76) |
|
|
affettuoso |
wł. - czuły |
serdecznie, z uczuciem, czule |
|
|
agitato |
wł. - wzburzony, niespokojny |
niespokojnie, burzliwie, gwałtownie |
|
|
al fine |
wł. fine - koniec |
do końca, np. w określeniu da capo al fine
- od początku do oznaczenia fine |
|
|
al segno |
wł. segno - znak |
do znaku - od początku do znaku
lub  |
|
|
alla |
wł. - tak, jak |
w stylu, na sposób, np. alla marcia - w
rodzaju marsza, alla polacca, alla
turca - na sposób polski, turecki itp. |
|
|
allargando |
wł. allargare - rozszerzać |
rozszerzając, zwalniając, oznaczenie stopniowego zwalniania tempa
utworu |
|
|
allegretto |
wł. allegro - wesoły, żwawy |
dość żywo, określenie tempa, szybszego niż moderato, wolniejszego
niz allegro |
|
|
allegro |
wł. - wesoły, żwawy |
prędko, ruchliwie, wesoło, określenie tempa szybkiego (metronom
120 - 168) |
|
|
amabile |
wł. - miły |
miło, z wdziękiem |
|
|
amoroso |
wl. - z miłością |
tkliwie, z uczuciem |
|
|
ancora |
wł. - jescze, nadal |
w określeniach złożonych np. ancora piu allegro |
|
|
andante |
wł. andare - idąc, spacerując |
określenie tempa umiarkowanego w ruchu spokojnego kroku (metronom
76 - 108) |
|
|
andantino |
wł. andare - idąc, spacerując |
trochę żywiej niż andante |
|
|
animando |
wł. animare - ożywić |
ożywiając, określenie dotyczy tempa |
|
|
animato |
wł. - ożywiony |
z ożywieniem, określenie dotyczy tempa |
|
|
appassionato |
wł.- z pasją, z entuzjazmem |
z pasją, gwałtownie |
|
|
arco |
wł. arco - łuk |
oznacza powrót do gry smyczkiem (np. po pizzicato) |
|
|
ardente |
wł. - płonący, żarliwy |
z zapałem, ogniście, płomiennie |
|
|
arpegio |
wł. arpa - harfa |
sposób wykonania współbrzmień akordowych, polegający na kolejnym,
szybkim następstwie składowych dźwięków, zwykle w kierunku od najniższego
do najwyższego |
|
|
assai |
wł. - bardzo |
w określeniach złożonych np. allegro assai |
|
|
attacca |
wł. attaccare - atakować |
natychmiast, bez przewy pomiędzy częścami utworu |
|
|
brillante |
wł. - błyskotliwy |
błyskotliwie, efektownie |
|
|
burlesco |
wł. - śmieszny |
komicznie, żartobliwie |
|
|
calando |
wł. calare - opuścić |
uspokajając, zwalniając, ściszając |
|
|
calmato |
wł. calmo - spokojny |
łagodnie, ze spokojem |
|
|
cantabile |
wł. cantare - śpiewać |
śpiewnie |
|
|
capriccioso |
wł. capriccio - kaprys |
kapryśnie, humorystycznie, żartobliwie |
|
|
col legno |
wł. legno - drewno |
drzewcem, oznacza wydobycie dźwięku przez uderzenie struny drzewcem
smyczka na instrumentach smyczkowych |
|
|
come prima |
wł. come - tak jak |
jak poprzednio, oznacza powrót do wcześniejszego tempa |
|
|
comodo |
wł. wygodny |
wygodnie, swobodnie |
|
|
con agitazione |
wł. agitare - wstrząsnąć |
burzliwie, niespokojnie, gwałtownie |
|
|
con amore |
wł. - miłość |
z uczuciem |
|
|
con anima |
wł. animato - ożywiony |
z życiem, z ożywieniem |
|
|
con bravura |
wł. bravura - zdolność |
błyskotliwie, z brawurą, śmiało |
|
|
con brio |
wł. - z życiem |
żywo, wesoło |
|
|
con espressione |
wł. espressivo - wyraziście |
z wyrazem |
|
|
con forza |
wł. forza - siła |
z siłą |
|
|
con fuoco |
wł. fuoco - ogień |
z ogniem, żywiolowo |
|
|
con grazia |
wł. grazia - wdzięk |
z wdziękiem, powabnie |
|
|
con moto |
wł. moto - ruch |
ruchliwie, z ożywieniem, np. andante con moto |
|
|
con passione |
wł. passione - pasja zamiłowanie |
namiętnie |
|
|
con sordino |
wł. sordino - tłumik |
z tłumikiem, na instrumentach smyczkowych oznacza założenie tłumika
na podstawek, na instrumentach dętych włożenie tłumika do czary
głosowej; na fortepianie i pianinie użycie lewego pedału |
|
|
con spirito |
wł. spirito - duch, dusza |
z ożywieniem |
|
|
con tutta la forza |
wł. tutta - cała, forza
- siła |
z całą siłą |
|
|
con vigore |
wł. vigore - wigor, siła życiowa |
z życiem, z energią |
|
|
crescendo |
wł. - narastając |
wzmacniając, oznacza stopniowe wzmacnianie natężenia dźwięków
|
|
|
da capo al fine |
wł. - od początku do końca |
powtórzyć utwór od początku do oznaczenia fine |
|
|
deciso |
wł. - zdecydowany |
zdecydowanie, stanowczo, z energią |
|
|
decrescendo |
wł. - osłabiając |
oznacza stopniowe osłabianie natężenia dźwięków
|
|
|
delicato |
wł. - delikatny |
delikatnie, subtelnie |
|
|
détaché |
fr. - oderwany |
oznacza wykonanie każdego dźwięku oddzielnym ruchem smyczka |
|
|
diminuendo (dim.) |
wł. - zmniejszając |
zmniejszając, oznacza stopniowe przyciszanie dźwięków |
|
|
dolce |
wł. - słodki |
słodko, łagodnie |
|
|
doppio movimento |
wł. - podwójny ruch |
podwojenie tempa w utworze |
|
|
energico |
wł. energia - energia, siła |
energicznie |
|
|
eroico |
wł. - bohaterski |
bohatersko, odważnie |
|
|
espressivo |
wł. sugestywny, wyrazisty |
wyraziście, uczuciowo |
|
|
fermata |
wł.- postój, przystanek |
symbol graficzny
oznaczający przedłużenie wartości rytmicznej nuty lub pauzy o czas
nieokreślony, pozostawiony wyczuciu wykonawcy |
|
|
feroce |
wł. - dziki, okrutny |
dziko |
|
|
festivo |
wł. - świąteczny |
uroczyście |
|
|
flażolet |
fr. flageoilet - rodzaj fletu |
na instrumentach smyczkowych, gitarze i harfie: lekkie dotknięcie
struny w odpowiednim miejscu,
a na dętych: odpowiednie przedęcie; zmienia się wówczas wysokość i
barwa dźwięku |
|
|
forte |
wł. mocny, silny |
głośno |
|
|
fortissimo |
wł. stopniowanie od forte - mocny |
bardzo głośno |
|
|
frullato |
wł. frullare - furkotać, brzęszeć |
na instrumentach dętych: efekt podobny do tremolo, ale wykonywana
na nieprzerywanym dźwięku i bez zmiany jego wysokości |
|
|
funebre |
wł. - żałobny |
pogrzebowo |
|
|
furioso |
wł. - wściekły, szalony |
gwałtownie, dziko |
|
|
gentile |
wł. - grzeczny, uprzejmy |
miło, łagodnie |
|
|
giocoso |
wł. - żartobliwy, zabawny |
wesoło, żartobliwie |
|
|
glissando |
fr. glissez - ślizgać się |
prześlizgując się, oznacza płynne przejście między dwoma oodalonymi
od siebie dźwiękami |
|
|
grave |
wł. - ciężki |
poważnie, ciężko, wolno, majestatycznie |
|
|
grazioso |
wł. - miły, powabny, ujmujący |
miło, z wdziękiem |
|
|
lacrimoso |
wł. lacrimosa - bolesna, łzawa |
płaczliwie |
|
|
lamentoso |
wł. lamento - lament, jęk |
lamentując, opłakując |
|
|
larghetto |
wł. largo - szeroki |
trochę szybciej niż largo, wolniej niż
andante (metronom 60 - 66) |
|
|
largo |
wł. - szeroki |
szeroko, bardzo powoli (metronom 40 - 60) |
|
|
leggiero |
wł. leggero - lekki |
lekko, swobodnie |
|
|
legato |
wł. - związany |
łączenie kolejnych dźwięków, wykonanie w sposób ciągły, bez oddzielania |
|
|
lento |
wł. - wolny, powolny |
powoli, wolno, szybciej niż largo, wolniej
niż adagio |
|
|
maestoso |
wł. - majestatyczny, dostojny |
podniośle, majestatycznie, np. allegro maestoso |
|
|
marcato |
wł. marcare - zaznaczyć |
podkreślając, zaznaczając |
|
|
marciale |
wł. marcia - marsz |
marszowo |
|
|
meno |
wł. - mniej |
np. meno mosso |
|
|
meno mosso |
wł. - mniej ruchu |
wolniej |
|
|
mesto |
wł. - smętny |
smutno |
|
|
mezza voce |
wł. mezzo - pół, voce
- głos |
półgłosem |
|
|
mezzo forte |
wł. mezzo - pół, forte
- mocny, silny |
na pół głosno, prawie głośno, określenie pośredniej głośności między
piano a forte |
|
|
mezzo piano |
wł. mezzo - pół, piano
- cicho |
na wpół (średnio) cicho, prawie cicho, określenie pośredniej głośności
między forte a piano |
|
|
misterioso |
wł. - tajemniczy, zagadkowy |
tajemniczo |
|
|
moderato |
wł. - powściągliwy, średni |
umiarkowanie (metronom 108 - 120) |
|
|
molto |
wł. - bardzo |
bardzo, np. molto allegro |
|
|
mormorando |
wł. mormorare - mruczeć |
z zamkniętymi ustami, mrucząc (w śpiewie) |
|
|
non tanto |
wł. - nie taki |
nie zanadto, nie tyle |
|
|
non troppo |
wł. non - nie, troppo
- zbyt |
nie zanadto, np. allegro ma non troppo |
|
|
obbligato |
wł. - zobowiązany |
obowiązkowo |
|
|
ossia |
wł. - to znaczy; czyli |
lub, albo, oznaczenie innego wariantu wykonania |
|
|
ostinato |
wł. - uparty |
uporczywie |
|
|
parlando |
wł. - mówiac |
mówiąc, deklamacja w utworze wokalnym |
|
|
pastorale |
wł. - pasterski |
sielsko, idyllicznie, pastoralnie |
|
|
patetico |
wł. - patetyczny |
patetycznie, uroczyście |
|
|
pesante |
wł. - ciężki |
ciężko |
|
|
pianissimo |
wł. stopniowanie od piano - cicho |
bardzo cicho |
|
|
piano |
wł. - cicho |
cicho |
|
|
piena voce |
wł. - pełnym głosem |
pełnym głosem |
|
|
pietoso |
wł. - litościwy, współczujący |
ze współczuciem |
|
|
piu |
wł. - wiecej |
bardziej, więcej |
|
|
piu mosso |
wł. - więcej ruchu |
żywiej |
|
|
piu vivo |
wł. - bardziej skoczny, żwawy |
trochę prędzej niż vivo |
|
|
pizzicato |
wł. - uszczypnąć |
szarpiąc, wydobycie dźwięku przez szarpnięcie struny palcem na instrumentach
smyczkowych |
|
|
poco a poco |
wł. - stopniowo |
stopniowo, coraz |
|
|
pomposo |
wł. - pompatyczny |
pompatycznie, okazale, wspaniale |
|
|
prestissimo |
wł. - stopniowanie od szybko |
bardzo szybko, szybciej niż presto |
|
|
presto |
wł. - szybko |
szybko (metronom 168 - 200) |
|
|
prima volta |
wł. - pierwszy raz |
pierwsze zakończenie |
|
|
quasi |
wł. - prawie, niemal |
jakby, prawie, np. quasi allegretto |
|
|
quieto |
wł. - cichy, spokojny |
spokojnie |
|
|
rallentando (rall.) |
wł. rallentare - zwalniać |
zwalniając |
|
|
religioso |
wł. - religijny |
religijnie, z powagą |
|
|
risoluto |
wł. - stanowczy, zdecydowany |
śmiało, stanowczo, zdecydowanie |
|
|
ritardando (ritard.) |
wł. ritardare - opóźniać, zwlekać |
opóźniając, zwalniając, powstrzymując |
|
|
ritenuto (rit.) |
wł. - powściągliwy, ostrożny |
opóźniając, zwalniając |
|
|
rubato |
wł. rubare - kraść |
w chwiejnym tempie, określenie chwilowych zmian tempa w utworze,
predłużenia wartości jednych nut kosztem skrócenia innych. |
|
|
scherzando |
wł. scherzo - żart, psota |
żartobliwie |
|
|
secco |
wł. - suchy |
sucho, oschle |
|
|
semplice |
wł. - prosty, zwyczajny |
z prostotą |
|
|
sempre |
wł. - zawsze |
zawsze, stale, np. sempre vivace |
|
|
sensibile |
wł. - wrażliwy, czuły |
czule |
|
|
senza |
wł. - bez |
bez, np. senza pedale - bez pedału |
|
|
senza sordino |
wł. - bez tłumika |
bez tłumika |
|
|
sereno |
wł. - pogodny, jany |
pogodnie |
|
|
sforzando, sforzato |
wł. sforzare - wysilać |
nasilając, akcentując, odnosi się wyłącznie do danego dźwięku lub
współbrzmienia, przy którym oznaczenie się znajduje |
|
|
simile |
wł. - podobny |
podobnie, w ten sam sposób |
|
|
smorzando |
wł. smorzare - gasić, tłumić |
tłumiąc, zamierając |
|
|
sonoro |
wł. - dźwięczny, donośny |
dźwięcznie, brzmiąco, pełnym głosem |
|
|
sostenuto |
wł. - powściągliwy |
powściągliwie, wstrzymując |
|
|
sotto voce |
wł. sotto - poniżej, voce
- głos |
półgłosem |
|
|
spianato |
wł. spianare - wyrównać |
z prostotą, gładko, równo |
|
|
spiccato |
wł. spiccare - oderwać |
urywając |
|
|
staccato |
wł. staccare - odłączać |
oderwany, oddzielony, rodzaj artykulacji polegający na oddzielaniu
dźwięków od siebie przez skracanie ich wartości rytmicznych |
|
|
stretto |
wł. - wąski, ciasny |
zacieśniając, przyspieszając |
|
|
stringendo |
wł. stringere - ściskać, ponaglać |
coraz gwałtowniej; oznacza przyspieszenie tempa |
|
|
subito |
wł. - natychmiast |
nagle |
|
|
sul ponticello |
wł. sul - na, ponticello
- most |
oznacza grę blisko podstawka na instrumentach smyczkowych |
|
|
sul tasto |
wł. sul - na, tasto
- klawisz, klucz |
oznacza grę blisko gryfu na instrumentach smyczkowych |
|
|
tempo giusto |
wł. giusto - słuszny, wałściwy |
właściwe tempo |
|
|
tempo primo, tempo I |
wł. primo - pierwszy |
tempo pierwsze (pierwotne) |
|
|
tenuto (ten.) |
wł. tenere - trzymać, dotrzymywać |
wytrzymując, przetrzymując |
|
|
tranquillo |
wł. - spokojny |
spokojnie |
|
|
tremolando |
wł. tremare - drżeć |
drżąco, wibrująco, szybkie powtarzanie dwóch dźwięków |
|
|
triste |
wł. - smutny, smętny |
smutno |
|
|
un poco |
wł. - trochę |
trochę, nieco, np. un poco piu allegro |
|
|
una corda |
wł. - jedna struna |
na jednej strunie, użycie lewego pedału w fortepianie |
|
|
veloce |
wł. - szybki |
lotnie, żywo, szybko |
|
|
vibrato |
wł. vibrare - drgać |
wibrując, drżąco |
|
|
vigoroso |
wł. - energiczny, silny |
silnie, śmiało |
|
|
vivace |
wł. żywy, żwawy, raźny |
prędko, z ożywieniem |
|
|
vivo |
wł. - żywy, rześki |
żywo |
|